Płatki owsiane z glutenem, ryż bez glutenu i nasiona chia bezglutenowe – jak je prawidłowo rozróżniać produkty?

Produkty z glutenem, bez glutenu i bezglutenowe – jak je prawidłowo rozróżniać?

Na rynku zdrowej żywności coraz częściej spotykamy produkty oznaczone jako bezglutenowe, bez glutenu lub nieoznaczone, choć nie zawierają glutenu z natury. Jak zatem rozróżnić, które produkty rzeczywiście są bezpieczne dla osób z celiakią lub nietolerancją glutenu? Kiedy wymagane jest wyróżnienie składnika jako alergenu? I czym różni się owies bezglutenowy od zwykłego owsa? W tym artykule odpowiadamy na te pytania i pokazujemy praktyczne przykłady z rynku.

Obowiązek wyróżniania alergenów – co mówi prawo?

Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 każdy producent żywności ma obowiązek wyróżnić w wykazie składników substancje lub produkty powodujące alergie lub reakcje nietolerancji. W Załączniku II do rozporządzenia znajdują się m.in. zboża zawierające gluten: pszenica, żyto, jęczmień, owies oraz ich odmiany hybrydowe. To oznacza, że np. owies musi być wyróżniony (np. pogrubieniem) w składzie produktu – niezależnie od tego, czy jest oznaczany jako „bezglutenowy”.

Warto podkreślić, że owies mimo braku glutenu w składzie biologicznym, ze względu na możliwość zanieczyszczenia innymi zbożami, traktowany jest jako potencjalne źródło glutenu – chyba że producent zadba o wyodrębnienie całego łańcucha produkcji i wprowadzi oznaczenie „bezglutenowy”.

„Bezglutenowy” a „bez glutenu” – co oznaczają te określenia?

W praktyce handlowej często spotykamy się z produktami opisanymi jako:

Produkt bezglutenowy – zgodny z Rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) nr 828/2014, zawiera mniej niż 20 mg glutenu na kg produktu i spełnia rygorystyczne normy dotyczące surowca, produkcji i pakowania.
Produkt bez glutenu – nie zawiera glutenu w składzie, ale niekoniecznie spełnia wszystkie wymogi do otrzymania certyfikatu „bezglutenowego”. Może np. być pakowany na linii, na której znajdują się produkty glutenowe.
Produkt naturalnie bezglutenowy – np. ryż, gryka, proso, kukurydza – nie zawiera glutenu z natury, ale może zostać zanieczyszczony na etapie produkcji.

Przykład 1: Owies bezglutenowy a owies zwykły

Produkt: Płatki owsiane bezglutenowe BIO 600 g – Bio Planet
Zawiera owies jako składnik, który musi być wyróżniony w składzie jako alergen (zgodnie z Rozporządzeniem 1169/2011), mimo że całość została przetworzona w sposób eliminujący gluten.

Aby taki produkt mógł być oznaczony jako bezglutenowy, musi zostać spełniony szereg warunków:

ziarno siewne musi pochodzić ze sprawdzonego źródła bezglutenowego,
proces produkcyjny musi być całkowicie wyodrębniony od zbóż glutenowych,
pakowanie odbywa się w zakładzie wolnym od alergenów zbożowych.

Przykład 2: Owies zwykły, bez deklaracji „bezglutenowy”

Produkt: Płatki owsiane górskie BIO 600 g – Bio Planet
Nie posiada deklaracji „bezglutenowy”, mimo że linia produkcyjna nie zawiera innych zbóż glutenowych. Jednak producent (Bio Planet) nie otrzymał odpowiedniego potwierdzenia od rolnika lub surowcowego dostawcy – dlatego produkt nie jest oznaczany jako bezglutenowy i owies jako alergen musi zostać wyróżniony.

Przykład 3: Ryż – naturalnie bezglutenowy

Ryż z natury nie zawiera glutenu i nie występuje na liście alergenów w Załączniku II do rozporządzenia 1169/2011 – dlatego nie wymaga wyróżniania w składzie, nawet jeśli produkt zawiera ryż.

Ale i tutaj pojawiają się różnice:

Ryż basmati pełnoziarnisty BIO – Bio Planet – produkt bez glutenu, ale nie oznaczony jako „bezglutenowy” – z powodu braku pełnej dokumentacji z linii pakowania.
Ryż brązowy długozarnisty bezglutenowy BIO – Bio Planet – produkt bezglutenowy, posiadający deklarację od dostawcy i producenta, spełniający warunki rozporządzenia 828/2014.

Filtry dotyczące glutenu w sklepie MarketBio

W sklepie MarketBio stosujemy cztery precyzyjne filtry dotyczące zawartości glutenu, które mają pomóc klientom w świadomym wyborze produktów – szczególnie tych z grupy ryzyka, jak osoby z celiakią czy nietolerancją glutenu.

Dlaczego nie każdy produkt "bez glutenu" jest "bezglutenowy"?

W wielu przypadkach produkt nie zawiera glutenu w składzie, ale brakuje po drodze czyjejś deklaracji odpowiedzialności w łańcuchu dostaw. Oznacza to, że np. producent końcowy nie otrzymał od poprzednich dostawców (rolników, przetwórców, pakowaczy) pisemnego potwierdzenia, że dany produkt spełnia rygorystyczne normy "bezglutenowości".

Dostępne filtry "Gluten" na stronie MarketBio:

Bez glutenu – produkt nie zawiera glutenu, ale brak jest gwarancji producenta lub nie spełnia wszystkich wymogów certyfikacji.
Bezglutenowe – produkt oznaczony jako bezglutenowy przez producenta, spełnia normy Rozporządzenia (UE) nr 828/2014 i zawiera mniej niż 20 mg glutenu/kg.
Możliwa obecność – produkt może zawierać śladowe ilości glutenu, ponieważ w zakładzie przetwarza się również inne zboża glutenowe (informacja alergiczna).
Z glutenem – produkt zawiera gluten lub istnieje domniemanie jego obecności na podstawie składu lub przepisów (np. owies nieoznakowany jako bezglutenowy).

Praktyczne zastosowanie:

Planując zakup np. płatków owsianych, warto wejść do odpowiedniej kategorii i użyć filtrów zgodnie z własnymi potrzebami zdrowotnymi:

➡️ Zobacz płatki owsiane w sklepie MarketBio

Wnioski dla konsumenta i sprzedawcy

Owies mimo że naturalnie nie zawiera glutenu, zgodnie z obowiązującym prawem musi być traktowany jako zboże glutenowe i oznaczony jako alergen. Dopiero pełna kontrola nad procesem – od ziarna po pakowanie – pozwala na oznaczenie produktu jako „bezglutenowy”.

Ryż natomiast nie podlega tak rygorystycznym regulacjom, ale także może być zanieczyszczony, jeśli nie zachowa się czystości linii produkcyjnej. Stąd różnica między „ryżem bezglutenowym” a „ryżem bez glutenu”.

Jako sprzedawcy produktów zdrowej żywności, zależy nam na pełnej przejrzystości i rzetelnych informacjach dla klientów. Każda etykieta, filtr sklepu czy tabela alergiczna to wynik dogłębnych rozmów z producentami i kontrolowania całego łańcucha dostaw.

W razie wątpliwości – zawsze pytaj. Im więcej pytań, tym większa pewność, że to co kupujesz – jest dokładnie tym, czego potrzebujesz.